„Kak to jenož praju”

201.

fit
• strowy, čiły, trenowany, wočerstwjeny, sportowski, hibićiwy, wukonliwy, wysoko koncentrowany
Jako rejwarka dyrbiš chětro hibićiwa być.
Mamy chětro wukonliwe mustwo, z nim zawěsće dobudźemy.
strowy kaž ryba we wodźe (jara strowy, strowy a čiły)

202.

frinkolić so ip
• so błyšćić ip, błyskotać ip, so zybolić ip, (so) frinkotać ip, so złoćić ip, so swěćić ip
Što da so tam we wodźe zyboli? Je tam traš někajki pokład?
Jeje włosy złoćachu so w rańšim słóncu, a Pětrej so zdaše, zo je skónčnje najrjeńšu holcu na swěće namakał.
błyšćić so kaž janske muški

203.

galantny
• zdwórliwy, přećelny, pomocliwy, ryćerski, kedźbliwy, wobhladniwy
Hdy nož bychu mužojo žonam napřećo tróšku bóle ryćerscy byli.
Waš Bosćij je tajki wobhladniwy hólc, hdyž widźi mje z ćežkej tošu, mi ju domoj donjese.

204.

genialny
• inteligentny, wunamakawy, połny idejow, puć rubacy
Handrij Zahrodnik (1654–1727) bě wunamakawy Serb a dźěłaše za Awgusta Sylneho.
Wuslědźenje bakterijow bě puć rubace wotkryće za strowotu čłowjestwa.

205.

grawać so něčeho/ někoho/před něčim
• něšto je někomu njepřijomne, něšto je někomu wohidne
Tute šlinki w zahrodźe su mi strašnje wohidne.
na bluwanje hić (grawoćiwe, njeznjesliwe być)
Hdyž słyšu wo morjenju ćulenjow na kupje Sylt, dźe mi na bluwanje.

206.

grawoćiwy
• wohidny, žadławy, hrózbny
Njemóžu spać, dokelž sym wusyłanje wo žadławych złóstnistwach w Africe widźała.
něšto słodźi kaž stare hadrješćo (něšto grawoćiwje słodźi)
něšto słodźi kaž nablancane (něšto grawoćiwje słodźi)

207.

hačrunjež
• hačkuli(ž), byrnjež, hdyž tež, runjež
Hačkuli je dobry w matematice, njeje runicu prawje wuličił.
Byrnjež wšitko bjez zmylka wotpisał, njejsym tola lěpšu znamku dóstał.

208.

haćić ip/zahaćić p něšto
• někoho/něšto (wot někoho/něčeho) wotdźeržeć p/wotdźeržować ip, něšto zadźeržeć p/zadźeržować ip, někomu/něčemu zadźěwać ip, někomu/něčemu wobarać ip
Wodu njemóžeš zadźeržeć.
Najwažniši nadawk je, dalšej swětowej wójnje wobarać.
• wobch.: někoho/něšto horje dźeržeć ip

209.

haj
• wězo, ju, derje, samosowě, samozrozumliwje, cyle wěsće, jasnje, w porjadku, přezjedne, wšo jasne, jasna wěc
„Njejsy da to nanej prajił?“ „Ju, sym jemu to prajił.“
„Sy wšitke wokable nawuknył?“ „Samosowě.“
• woprawdźe, wěr mi tola, to je wěrno
haj a ju (dwójce potwjerdźene haj)
Za dušu wěrno! (potwjerdźenje, zo je wuprajenje woprawdźe wěrne)

210.

hańbować so ip
• so hač do šije hańbować ip, z hańbu so začerwjenić p, hańbićiwje mjelčeć ip, hańba być ip
Mje je hańba, zo sym će wčera takle zranił.
stać kaž polaty/wosmudźeny pos (wohańbjeny być)
• so počinać ip, kazanja hladać ip, sebi kazać dać p/ip
Pój no a jěs, njetrjebaš sebi tola dwójce kazać dać.

211.

212.

hara
• hołk, ropot, wrjeskot, šum, šumjenje, howrjenje, bjakanje, škrěkot, helska hara
Durje wotlećachu z wrjeskotom a zastupi hober.
Přez wokno bě słyšeć howrjenje wichora. Jenož derje, zo běchmy nutřka.
Škrěkot škrěkawy ćišinu w lěsu roztorhny.
hara kaž na Kulowskim hermanku (wulka hara)
hara kaž w kurjencu (wulka hara, šnapotanje)
něhdźe je čert lós (wobch.: něhdźe je wulka hara, zwada)

213.

harować ip
• wołać ip, rjejić ip, škrěčeć ip, hewrjekać ip, haru ćěrić ip, křičeć ip halekać ip, hawtować ip
Přeco zaso ćahaja w póstniskim času młodostni hewrjekajo po nócnych dróhach.
Přestań jowle tajku haru ćěrić! Změruj so a praj, što chceš.
z cyłeje šije rjejić (jara wótře wołać)

214.

hasnyć p/hašeć ip něšto
• woheń: zadusyć p/dusyć ip, wuteptać p/wuteptować ip, zaleć p/zaliwać ip
• lampu/elektriski nastroj: wupinyć p/wupinać ip
• swěčku: wuduć p/wuduwać ip

215.

hejaty
• zasakły, zažrany, tróckaty, spěrawy, spjećiwy, kruty, njepodwólny, něšto dowidźeć nochcyć
Wuswojeny knježk sta so ze zasakłym přećiwnikom noweho porjada.
Z dwěmaj lětomaj je kóžde dźěćo raz tróckate.
Njebudź no tajki spěrawy a zwoblěkaj so skónčnje. Chcemy woteńć.
swojeje hłowy być (jenož po swójskej woli jednać)
swoju heju měć (jenož po swójskej woli jednać)
zabity suk (hejaty čłowjek bjez dowidźenja)
→ swojowólny

216.

herbstwo
• namrěwstwo, dźědźinstwo
Zwada wo namrěwstwo móže cyłu swójbu rozdwojić.
Chceš dźědźinstwo swojeho nana woprawdźe přiwzać? Je móžno, zo je chětro wulki dołh měł.

217.

herc
• hudźbnik, hrajer, instrumentalist
Profesionalny husler lajskim hrajerjam pomoc poskića.

218.

hibićiwy
• žiwy, čiły, wobrotny, wobrotliwy, aktiwny, dźěławy, połny energije, temperamentny, wšudźebył
Damian je woprawdźe wobrotny předawar, pola njeho kóždy něšto sobu wozmje.
wjerćeć so kaž mutlička (pilny, hibićiwy być)
• hibićiwe dźěćo: hotowa mutlička, njeměrny duch
Sedź tola skónčnje raz změrom za blidom! Ty sy hotowa mutlička.

219.

hibnyć p/hibać ip (so/něšto)
• (so/něšto) pohibnyć p/pohibować ip, so huzać ip, (so/něšto) hibotać ip, sportować ip
Pohibuj prošu raz swoju nohu, zo bych widźała, hač je wšitko w porjadku.
Što da so cyły čas tak njeměrnje na swojim stólcu huzaš?
Pokazowak na mojim časniku so jenož hišće tróšku hibota.
so wić kaž had (so spěšnje a wušiknje hibać)

220.

hić ip/dóńć p po někoho/něšto
• něšto wobstarać p/ip, něšto přinjesć p/njesć ip, někoho/něšto wotewzać p
• wobch.: někoho/něšto hólwać

221.

hić ip/chodźić ip
• woteńć p/wotchadźeć ip, so (na puć) nastajić p, so (na puć) podać p, so zdalić p/zdalować ip, wustupić p, wopušćić p/wopušćować ip
Wječor nastajichu so wulětnicy na dompuć.
Dźěći zdalowachu so cuzeho muža.
Marka je hakle po hodźinje kupnicu wopušćiła.
• přińć p/přichadźeć ip, zastupić p, so něhdźe dóstać p, do něčeho zalězć p
Kak da sy so do našeje zahrody dóstał?
• so wuchodźować ip, so přechodźować ip, pućować ip, sej wulećeć p
Kónc tydźenja wuchodźujemy so rady po našim parku.
• přeńć p, přeprěčić p/přeprěčeć ip, přeskočić p/přeskakować ip, so krosnować ip
Móžemy dróhu tule přeprěčić?
Najradšo bych rěku přeskočiła.
Měrko krosnuje so na skału.
• so přikradnyć p/kradnyć ip, lězć ip/łazyć ip, so nimo někoho/něčeho šmórnyć p, šusknyć p
Kóčka šmórny so nimo Milenki do jstwy.
• wukročić p/kročić ip, zhorda kročić ip, stupać ip, štapać ip
Wojerska straža zhorda kroči.
Baćon štapa po mokrej łuce.
• nóžkować ip, drypotać ip, tupotać ip
Myška drypotaše spěšnje do swojeho schowa.
Mały Jank nóžkowaše z pěstowarnje domoj.
• chromić ip, hinkać ip, himpać ip
Pos je do ćernja stupił a nětko chromi.
• so zakopolić p/kopolić ip, so motać ip, chabłać ip, přez palcy chodźić ip
Marathonowy běhar kopoleše so z poslednimi mocami do cila.
Pjany Handrij mota so po dróze domoj a dźerži so kóždeje latarnje.
→ běžeć/běhać, dundać, sćěhować, spěchać, teptać

222.

hidźić ip někoho/něšto
• někoho/něšto rady njeměć ip, někoho/něšto čuć njemóc ip, wot někoho dosć měć ip, někoho njeznjesć p, někomu přichileny njebyć ip, někoho zacpěć p/zacpěwać ip, někoho/něšto zatamać p/tamać ip
Njemóžu wučuć, hdyž mje takle doprědka storkaš.
Knjeni N. njeje swojej přichodnej dźowce runjewon přichilena była, bjez dźiwa tuž, zo je husćišo k zwadźe dóšło.

223.

hikać ip
• hikotać ip, hikawku měć ip, hikawka někoho storka ip
Pij wodu w małych lunkach, ale bjez přestawki, hdyž će hikawka storka.

224.

hinaši
• rozdźělny, wšelaki, napřećiwny, cyle wšelakory, druhi
Mamoj cyle wšelakore nahlady wo lubosći a mandźelstwje, tuž smój so zaso rozešłoj.
Sym w druhim wobleku hač rano.
něhdźe nowy/hinaši wětřik duje (situacija je so změniła)
• njezwučeny, cuzy, njeznaty, njewšědny, swojorazny, spodźiwny, wašničkojty
Ćeta Leńka je tróšku wašničkojta, a njewěm ženje, hač mi scyła durje wočini.

225.

hišće raz
• hišće jónu, wospjet, znowa, zaso

226.

hižo
• prjedy hač wočakowane, prjedy hač so domasach
Prjedy hač so domasach, bě Timo wotešoł. Nětko so jeho zaso prašała njejsym.
• wobch.: žno

227.

hładki
• wobsuwaty, wuhładkowany, zrunany, wužehleny, płony, runy, bjez fałdow
Połož swój pulower wuhładkowany do kamora, hewak změje fałdy.
hładki kaž špihel
hładki kaž wuhor

228.

hłódny
• wuhłódnjeny, wuwutleny, słabje zežiwjeny, njenajědźeny, napoł syty
Sym na dróze cyle wuwutleneho psa namakała a jemu hnydom něšto k žranju dała.
Napoł syći wopušćichmy hosćenc. Zawěsće wjace sem njepřińdźemy.
hłódny kaž wjelk (jara hłódny)
někomu w brjuše korči (něchtó je hłódny)
Hłód so přez železne durje drěje.
Korčaty brjuch ma mjerzacu hłowu.
Sytej hubje lědy słodźi, hłódna huba pimpus rodźi.
Z wjelčim hłodom rostu wjelče zuby.
Zyma ma wulki brjuch.

229.

hłód tradać ip
• hłód žiwić ip, z hłodom mrěć ip
Tež w Irskej dołhi čas hłód žiwjachu, wjele ludźi zahłódni, druzy so rozsudźichu wupućować.
sej suki do črjewow wjazać (ničo k jědźi njeměć)
so sćeńka žiwić (jenož mało k jědźi měć)
z prózdnym brjuchom chodźić (njenajědźeny być)

230.

hłowa
• nop, heja, kólpa
Čehodla sym wčera jenož telko wina pił?! Wěš ty, kak mi nětko kólpa brunči?
hłowa kaž dubowy pjenk (šěroka hłowa)
• nawjedowar, šef, wjednik

231.

hłuboki
• kaž bjezdno, njedodnity
Wudrjeńca wočini so před nim kaž bjezdno.
hłuboke kaž morjo
Hdźež su wysoke hory, tam su hłuboke doły.

232.

hłuposć zworać p/worać ip
• něšto zworać p, nimo třělić p, něšto naparać p, wěcy činić ip, pryzle hnać ip
Sy Madlence wo Tatjani powědał? To pak sy něšto naparał.
Kajke da by žiwjenje struchłe było, hdy njebych hižo móhł z wami swoje pryzle hnać.

233.

hłupy
• njerozumny, njemudry, tupomyslny, naiwny, njezdźěłany
Hdys a hdys mam dźeń, hdyž sedźu tupomyslny w swojej komorce. Ničo mje njezajimuje, ničo njepřińdźe mi do mysli.
hłupy kaž hnój/pjenk/sćěna (jara hłupy)
mała swěca być (mało wědźeć)
Hłupi za wšěmi hunami rostu.
→ błudny, wólberny

234.

hladać ip
• pohladnyć p/pohladać p, kuknyć p/kukać ip
Xaver kukny do ptačeje chěžki, ale tam bě jenož hišće prózdne hnězdo.
• so něčeho nahladać p
• sej něšto wothladać p
Wot njeje móžeš sej w kuchni wšelake triki wothladać.
• sej někoho/něšto wobhladać p/wobhladować ip, někomu/něčemu přihladać p/přihladować ip, so rozhladać p/rozhladować ip
Dźensa wobhladamy sej wurywanki na juhu kupy.
Rozhladujemy so tróšku po wokolinje.
• miknyć p/mikać ip, mikotać ip, žmrikać ip
Što tak na mnje mikaš? Praj tola cyle jednorje, što měniš.
Zastupi do studija a mikotaše nerwoznje do kamery.
Pětr žmrikaše do jaskraweho słónca.
• šělhać ip, šělhawje hladać ip, přez křiž hladać ip
Šělhawje hladać woznamjenja, zo njehladatej wobě woči paralelnje do samsneho směra.
• čornje hladać ip, hroznje hladać ip, pochmurnje hladać ip
Hanka hladaše čornje na swoju mać. Jej njechaše so hišće do łoža.
hladać kaž awto (jara zadźiwany hladać)
hladać kaž woł na nowe wrota (ze zadźiwanjom hłupje hladać)
hladać kaž zmór (čornje hladać)
hłupje hladać (so dźiwać, přesłapjeny być)
→ dohladować, wudźěrać

235.

hnadny
• miłosćiwy, smilny, miły, dobroćiwy, hnadypołny
Mać Tereza je jara miłosćiwa była a chudym pomhała.

236.

hněwać ip/rozhněwać p někoho
• někoho rozmjerzać p/mjerzać ip, škarać ip, někomu klubu činić ip, někomu zlě zehrać p, z někim šamale wobchadźeć ip/zachadźeć ip, někoho naćahować ip
Přestań mi stajnje klubu činić, hewak praju to maćeri!
Někoho naćahować woznamjenja, zo prajiš jemu něšto, přez čož budźe so tón cyle wěsće hněwać.
někoho knorje měć (sej žort z někim dowolić)
někomu na čuwy hić (někoho nastajnosći woblěhować abo mylić)
někomu nohu stajić/podtykać (někomu wotpohladnje škodźeć)

237.

hněwać ip/rozhněwać p so na někoho/něšto
• so na někoho/něšto mjerzać ip, so (na někoho/něšto) zazłobić p/złobić ip, so na někoho/něšto chrěnić ip, něšto někoho žerje ip, so pyrić ip, čornje hladać ip, někomu něšto za zło wzać ip, so chory hněwać ip
Mje to strašnje žerje, zo njejsu mje ani na rozmołwu prosyli.
Knjeni Žurowa poča so pyrić a rjeješe na susoda: „Zrumujće nablaku swój stary čapor z mojeje zahrody!“
kanal/nós połny měć (syte měć, hižo nochcyć)
někomu so kłobuk zběha (něchtó so strašnje hněwa)
ze zubami křipić (so mjelčo njesměrnje hněwać)
złoby warić (so jara hněwać)
Hněw je slepy radźićel.
→ hóršić so, hrozyć, rjejić, rozhorić so, swarjeć, zachadźeć

238.

hněwny
• mjerzaty, njemdry, wobužny, rozhněwany, rozmjerzany, rozzłobjeny, zazłobjeny
Što da je to do njemdreje wołańcy tam wonka na dróze?
Rozzłobjeny zaprasny Chris durje a ćěrješe z domu.
zazłobjeny kaž žurk (jara hněwny)

239.

hnuć ip/rozhnuć p někoho
• někoho jimać ip, někoho dojeć p/dojimać ip
Jeho basnje su mje hłuboko rozhnuli.
Pišćelowy koncert je mje tak jimał, zo su mi sylzy do wočow stupali.
někomu něšto k wutrobje dźe (něšto někoho jara hnuje)

240.

hnydom
• ručež, skoro, nablaku, za wokomik, za krótki čas, bjez komdźenja, na městnje, wostajiwši wšeho, bjez dlijenja, zrazom, njehladawši dalšeho kazanja, runu smuhu, na prěni rub, bjez wobmyslenja
Jeli njepřestanješ nablaku ze swojim dumpanjom, njesměš dźensa telewiziju hladać.
Bjez dlijenja podachu so šulerjo k direktorej. Nic, zo bu cyła wěc hišće hórša.
A zrazom bě ćicho. Wšitcy běchu womjelknyli, hdyž stupi Helena do rjadownje.
Běž prošu runu smuhu domoj a njeńdź do žanych wobchodow, jasne?
bjez dalšich seklow (bjez wokołopuća)
sej něšto dwójce kazać njedać (so dołho prosyć njedać)
Na prěni rub njepadnje dub.

241.

hobby
• konik, zajim
Naš nan ma nowy konik: Wón wobkedźbuje ptački a je fotografuje.

242.

hódać ip/wuhódać p něšto
• něšto zhódać p, něšto rozłušćić p/rozłušćeć ip, wo něčim přemyslować ip, wo něčim rozmyslować ip, něšto trochować ip
Hižo cyły dźeń sej hłowu łamam, ale njemóžu hódančko rozłušćić.
Hdyž tak prawje wo tym přemysluju, móhło tola być, zo je zemja wjetša hač Wenus, nic?
Njewěš, kelko ludźi bě w žurli? Trochuj tola raz.

243.

hódančko
• křižowka, kwis, hódanska hra, worjech
Naša wowka hóda strašnje rady křižowki.
Tute prašenje je prawy worjech, sym sej chětro dołho hłowu łamała.
• potajnstwo, dźiw, dźiwnosć, dźiwnostka, spodźiwnosć
Fyzikaliske zjawy su za mnje potajnstwo.
Wo tajkej dźiwnostce njejsym hišće ženje słyšała.
Druhdy so tež pola nas spodźiwnosće stawaja.

244.

hódnoćić ip někoho/něšto
• někoho/něšto pohódnoćić p, něšto wuhódnoćić p, někoho/něšto posudźić p/posudźować ip, wo někim/něčim sudźić ip
Pohódnoćće prošu Niklasowy krótkopřednošk. Što je wón derje činił, što móhł hišće polěpšić?
• někoho/něšto připóznać p/připóznawać ip, někoho wuznamjenić p/wuznamjenjeć ip, někoho/něšto wuzběhnyć p/wuzběhować ip, někoho mytować ip, někoho pochwalić p/chwalić ip
Chcu wosebje twoje zasadźowanje za naš nalětni swjedźeń wuzběhnyć.
Dyrbju was za waše kreatiwne ideje a jich přesadźenje chwalić. To bě wulkotne.
→ wažić sej někoho

245.

hodźeć so ip (někomu)
• někomu přistać p, někomu stać ip, sedźeć ip
Tuta kapa wam woprawdźe derje přisteji.
• někomu lube być ip, někomu hódź być ip, někomu prawe być ip
Twoje rozrisanje je mi hódź, tak sčinimy.
něšto hodźi so někomu na pysk/hubu (něšto je někomu lube, spodobne)
něšto je někomu (woda) na młyn (něšto je někomu luba, ale njewočakowana podpěra)
něšto je někomu kaž twarohowa pomazka (něšto je někomu lube)
• wobch.: někomu ham być ip
Hdyž ći mój namjet ham njeje, móžeš sej sam něšto lěpše wumyslić.

246.

hojić ip někoho/něšto
• někoho/něšto lěkować ip, někoho hladać ip, někoho/něšto wuhojić p, někoho wustrowić p
Mjeztym móžemy wjele družinow raka lěkować, haj samo wuhojić.
Něchtó dyrbi tola chorych hladać.

247.

holca
• dźěćo, šulerka, młodostna, dorosćaca
• knižnje: holičo
• holčka, mała, młoda juška, młoda sroka, holčička
Tajku młodu jušku kaž tebje njewozmjemy sobu na koncert.
• rjanolinka, holca kaž klanka
Wona je kaž klanka, njemóžu z njej ničo započeć. Hlada jenož na swoje wonkowne a na swoju drastu.

248.

hólc
• dźěćo, šuler, młodostny, dorosćacy
• knižnje: pachoł, młodźenc, hólčec
• kadla, laban, raws, šibałc, witka, njedušnik, rjelpus
Naš Pětrk je ći šibałc, stajnje ma někajke pryzle we hłowje.
Ty sy mi witka, powětr z mojeho kolesa pušćić! Nó dočakaj, hdyž tebje hišće raz lepju!
W dźewjatce su wjacori z našich hólcow prawe rjelpusy, storkaja so a činja nam holcam klubu, hdźežkuli móža.
• mały/młody/wothódn.: hólčk, mały pjersk, pjerach, kadlčka, knefl, pepl, pifka, pintlašk
Što da ma tajki mały pjersk kaž ty jowle pytać?
Móže prošu raz něchtó toho pjeracha domoj dowjesć?
Ej, pifka, što tak hladaš?

249.

honić ip někoho/něšto
• někoho ćěrić ip, někoho zehnać p/hnać ip, někoho pohonjować ip
Wowčer je swoje wowcy stajnje hakle w nazymje domoj hnał.
W přestawce pohonjowaše jich trenar do ofensiwnych akcijow.
někomu měra njedać/njepopřeć (někoho bjez přestawki honić)
někomu na pjaty stupać (někoho honić a při tym kontrolować)
někomu wodychnyć njedać (někoho bjez přestawki honić)
někoho do skoka ćěrić (někoho pohonjować)
• hońtwjerić ip, na hońtwu hić ip, někoho přesćěhać ip/přesćěhować ip, někoho złójić p/łójić ip
Smy cyły dźeń lišku přesćěhowali, ale na kóncu je nam tola twochnyła.
Sobotu póńdu z Handrijom ryby łójić.

250.

honić ip so wokoło
• hawronić ip, so wokoło bručić ip, wokoło dundać ip, wokoło łazyć ip
Cyłu nóc bych takle po měsće hawronić móhł.
Tróšku po dróhach wokoło dundać, so tu a tam wusydnyć, tak sej dowol předstajam.

251.

hora
• hórka, kopc, wyšina, wjeršk

252.

horcy
• ćopły, tužny, žehliwy, žahły, palaty, warjacy, krophorcy, lětni
W škleńčerni je stajnje tužny powětr.
Njepřimń žahłe železo z rukomaj!
Čaj a zelo dyrbiš zwjetša z krophorcej wodu naparić.
Za jutry připowědźeja lětnje temperatury.
horco kaž w (žehliwej) pjecy (něhdźe je jara horco)
W holi su najćopliše kachle.

253.

hordy
• hordozny
• hordźak, wupěrak, naduwak, wulcečinjak
někoho hordosć łoskota (hordy być)
hordy kaž paw na knježim dworje (jara hordy, naduty)
někomu hrjebjeń rosće (něchtó je jara wo sebi přeswědčeny)
Horda ćeta z hłowu mjeta.
→ naduty, wumysleny

254.

horjeka
• na něčim, zwjercha, na wjeršku, nad něčim, na čole, wysoko w powětře, wyše wšeho
Daj mi prošu zešiwk, kiž tam zwjercha na hromadźe leži.
Na čole kóždeho towarstwa trjebaš angažowanych čłonow.
Worjoł znošuje so wysoko w powětře.
Tuk chce přeco zwjercha stać.

255.

hórki
• jěry
hórki kaž połon a žołč (jara hórki)
Hórke zelo lěpje hoji.

256.

hóršić so ip na někoho/něšto
• so na někoho/něšto huntorić ip, mórkotać ip, pumpotać ip, so na někoho/něšto puzolić ip, (na někoho/něšto) santorić ip, na někoho/něšto swarjeć a bórčeć ip, přećiwo něčemu protestować ip
Naša wowka so na wšo huntori. Štožkuli tež činju, njeje jej prawe.
Přestańće mórkotać a čińće lěpši namjet.
„Tajke něšto něhdy dawało njeje“, pumpotaše staruška.
Wězo móžeš so na předawarja puzolić, ale wón njeje na tym wina, zo nima firma žane nowše modele.
Štó da budźe tu na wšo santorić? Směće rady sami warić.

257.

hosćenc
• korčma, korčmička, piwowa zahroda
W našej dowolowej wsy bě mała korčmička, hdźež smy husto wječerjeli.
• kofejownja, lodarnja, bara
W barje dóstanješ hłownje alkoholiske napoje.
• wothódn.: kašema, spelunka
Hotele běchu hižo wšitke wuknihowane, tuž zwosta nam jenož tajka stara kašema, ale znajmjeńša njejsu nas tam tchi skusali.

258.

hotowy
• přihotowany, připrawjeny, dokónčeny, skónčeny, dokonjany, wotzamknjeny, ćišćakmany, dotwarjeny
To je woprawdźe dokonjana baseń, kotruž sy napisał.
Po dwulětnym dźěle bě tekst skónčnje ćišćakmany.
• nimale po puću, k startej hotowy
Smy hižo nimale po puću, pytam jenož hišće swoje kupanske cholowy.
• dowarjeny, zawarjeny, dopječeny
→ wučerpany

259.

hra
• wubědźowanje, bój, napřemobój, zetkanje, partija
Widźimy napjaty napřemobój mustwow. Wostawa njejasne, štó dobudźe.
Směm će na partiju šacha přeprosyć?
• předstajenje, wustup, dźiwadło, činohra, spěwohra, kruch
Předstajenje młodźinskeho dźiwadła bě połny wuspěch.
Wokomiknje nazwučuja činohru na aktualnu temu.

260.

hrać ip/zahrać p
• sportować ip, kopańcu hrać ip, bul kopać ip, wolejbul hrać ip, pjerkobul hrać ip, mjetańcu hrać ip, bul mjetać ip
• předstajić p/předstajeć ip, wustupić p/wustupować ip, předhrać p, rólu přewzać p
Skupina „Sprjewjan“ je w Madźarskej wustupiła.
• zahudźić p/hudźić ip, na něčim zapiskać p/piskać ip
Piskam hižo tři lěta na pišćałce.

261.

hrajkać ip sej z někim/něčim
• so z něčim zaběrać ip, do hry zanurjeny być ip, sej hru wumyslić p, so zabawjeć ip
Mikławš zaběra so rady ze swojimi twarskimi klockami.
Njepřetorhń dźěći, su runje tak do swojeje hry zanurjene.

262.

hromadźe
• zhromadnje, hromadu, jednomyslnje, w skupinje, ruku w ruce, jedyn při druhim, pódla sebje
Lěpje budźe, jeli jim napřećo jednomyslnje wustupujemy.
Dźěłajmy skónčnje ruku w ruce, a změjemy dobre wuslědki.
hromadźe dźeržeć kaž klěšće
sej do rukow dźěłać (ze zhromadnym zaměrom dźěłać)
za jedyn postronk ćahnyć (za zhromadny zaměr hromadźe dźěłać)
→ runočasnje

263.

hromadźić ip/nahromadźić p něšto
• něšto hromadźe znosyć p/nosyć ip, něšto zezběrać p/nazběrać p/zběrać ip, něšto nakopić p/kopić ip
Sym cyły retomas chorhojow nakopił. Najradšo bych je něhdźe wustajił.

264.

hrozny
• wohidny, njenahladny, njerjany, zdrjeny, zanjechany, kičojty, grawoćiwy, njemóžny
Dyrbju dźeń wote dnja tutón wohidny napohlad wonka na dróhach znjesć? Wšudźe su psyče hromadki.
W twojej roztorhanej a mazanej drasće wupadaš chětro zdrjeny.
Prošu njestaj žane kokoški a zaječki na moje blido, mam je za přewšo kičojte.
Tajki grawoćiwy napohlad njeznjesu. Zmiń so mi z wočow, drjechmo!
wohidny kaž šerjenje w kale (druhich z napohladom trašić)

265.

hubjeny
• špatny, wopačny, mjenjehódny, skepsany, njewužiwajomny, njekmany, njepřihódny, katastrofalny, zahubny, njemóžny, grawoćiwy
→ bědny, hrozny, skaženy

266.

hubkować ip so/někoho
• někoho wokošić p/košić ip, někomu hubku dać p, so z někim košić ip
hubkować so kaž hołbiki (so něžnje hubkować)

267.

husto
• často, stajnje, nastajnosći, wjele razow, wjelekróć, hustodosć, častohdy, husćišo, dale a husćišo, pospochi, spochi, njepřestawajcy, bjez přestaća, wospjet, někotre razy, na kóždej kročeli, prawidłownje
Chodźu prawidłownje na trening, zo bych so we wjerhanju wukmanił.
dźeń wote dnja (kóždy dźeń)

268.

chabłać ip
• wahać ip, so rozsudźić njemóc ip

269.

chaos
• tumult, hara, hołk (a tołk), šmjatk, šmjatańca, rokot, rokoćenje, ropot, njeměr
Na jězbje do Ameriki wudyri na łódźi nimale rokoćenje. Namórnicy njewidźachu tydźenje dołho žadyn kraj a bojachu so wo swoje žiwjenje.
Hdyž powyšichu za chudych měšćanow znowa wotedawki, wuwi so ropot a cwólba njemdrych wobydlerjow ćehnješe k radnicy.
chwat a šmjat (chaotiske poměry)

270.

charakteristiski
• typiski
to je na njeho motane (to je typiske za někoho)
to hlada jemu ze wšěch kneflacych dźěrkow (to je typiske za někoho)

271.

chcyć ip/zechcyć p
• wotpohlad měć ip, sej něšto předewzać p, planować ip, so z wotpohladom/mysličku nosyć ip, něšto w myslach měć ip
Měrćin je sej předewzał, zo natwari w dowolu nowu kólnju na zahrodźe.
protyki dźěłać (planować)
sej z mysličku hrajkać (wo něčim chutnišo rozmyslować)
• na něčim wobstać p/ip, sej něšto žadać ip, njepopušćić p/njepopušćować ip, so do něčeho zakusnyć p, so na něšto měrić ip, so něčeho njewzdać p/njewzdawać ip, něšto njespušćić p/njespušćeć ip, so do něčeho zažrać p
Knjez G. měrješe so na to, zo wuzwola jeho jako předsydu.
Nadja nochcyše so swojeho přeća za nowej stwu wzdać a so stajnje zaso prašeše.
sej něšto do hłowy sadźić/stajić (na něčim wobstać, hejaty być)
→ žedźić so

272.

chcyćiwy
• žadosćiwy, žedźiwy, njenasytny, požadliwy
Leńka hladaše žedźiwje na cigaretu w mojej ruce.
Naš njenasytny kocor so bórze puknje, jeli dale tak wjele žerje.
chcyćiwy kaž małe dźěćo
za kóždej suknju hladać (rady ze žonami flirtować)
za pjenjezami być kaž čert za chudej dušu (chcyćiwy za pjenjezami)
• slědny, chłóšći, chłóšćiwy
Beno je njesměrnje chłóšćiwy, stajnje ma něšto słódke w zaku.

273.

chory
• chorowaty, słaby, bjez mocow, kipry, bědny, nazymnjeny
Poněčim bywa samo naš dźěd kipry, trjeba samo hižo kij.
W Tansaniji sym bědnych dźěłaćerjow w jich hětach wopytała, kotřiž njemóžachu chorosće dla hižo stanyć.
łožo pasć (chorosće dla we łožu wostać dyrbjeć)
• běhawu měć ip, židlawu měć ip
ćeńku přazu měć (běhawu měć)
srawu měć (wulg.)
→ bluwać, boleć, schorjeć, zranić so

274.

chrobły
• zmužity, njebojazny, bjez stracha, zwažliwy
někoho wows w rići kała (něchtó je rozwólny, zwaži so na riskantne skutki)

275.

chudy
• chuduški, bjez pjenjez, bjez srědkow, potrěbny, w nuzy
W Němskej maja potrěbni prawo na statnu pomoc kaž bydlenski pjenjez.
chudy kaž cyrkwinska myš (ničo njeměć, w cyrkwi njeje ničo k jědźi za myše)
chudy kaž hoły nimašnik (jara chudy)
na suchim sedźeć (žane pjenjezy njeměć)
• nuzu tradać ip, nuzu ćerpjeć ip, nuza kłapa něhdźe wo durje, wochudnyć p/chudnyć ip
W Argentinskej maš cyłe bědne štwórće, hdźež kłapa nuza njepřestajne wo durje.
• chudak, nimašnik, njebožatko
Handrij bě chudy raws, njeměješe ani polo ani skót.
Och, ty njebožatko, sy sej koleno wobodrěł?
Chudemu je wěčnje zyma.
Nuza nuzu lehnje.
Wšelaka nuza so wšelako huza.
Prošerski měch nima dna.

276.

chutny
• strózby, pochmurjeny, ćmowy
Njebudź no tajki strózby, swět njewobsteji jenož z ličbow a wobličenjow.
z někim njejsu žane směchi (něchtó njerozumi žadyn žort)

277.

chwalić ip/pochwalić p někoho/něšto
• někoho/něšto wuchwalić p/wuchwalować ip, někoho/něšto wuzběhnyć p/wuzběhować ip, někoho/něšto doporučić p/doporučować ip, někoho/něšto wosławić p/sławić ip, někoho/něšto wuznamjenić p/wuznamjenjeć ip
Wosebje wuzběhnyć pak chcu projektowe wuslědki rjadownje 6a, kotrež móžachmy samo za wubědźowanje zapodać.
Swětoznateho tenora po koncerće mócnje wosławichu.
někoho do njebjes chwalić/wuchwalować (někoho nadměru wuchwalować)
Kóžda koza swoju brodu chwali.

278.

chwatać ip
• spěchać ip, běžeć ip/běhać ip, ćěrić ip, smalić ip, smudźić ip
Cyła šwita dźěći smaleše wokoło róžka a wulki pos za nimi.
ćěrić kaž zły duch (spěšnje běžeć)
• so njekomdźić ip, so njedlijić ip, so doprědka tłóčić ip
so do spěcha měć (bóle chwatać)
so přez hłowu mjetać (jara spěšnje dźěłać/jednać)

279.

ideja
• myslička, mysl, rozswětlenje, předstawa, plan

280.

ideju měć ip
• do mysli přińć p, na mysle přińć p, do hłowy přińć p, přez hłowu hić ip
Łamaše sebi hłowu, tola ničo kmane jemu do mysli njepřińdźe.
Tebi přińdu dźensa jenož hłuposće do mysli.
Błažijej dźěše přez hłowu, zo je w tutym domje tola hižo raz był.
někoho přejědźe kaž błysk (njenadźicy ideju měć)
• wothódn.: sej něšto wudźeć p
Što da je so ći nětko zaso wudźało?
• wobch.: nutř padnyć p

281.

inteligentny
• mudry, wobdarjeny, překlepany, rozumny, wótromyslny
Hdyž sy překlepany, wěš sej tež w zašmjatanym połoženju pomhać.
Sherlock Holmes je wótromyslny detektiw, kotryž je z přemyslowanjom nimale kóždy pad rozrisał.
mudra hłójčka być (mudry być)
něšto we hłowje měć (mudry być)

282.

jakotać ip
• jazyk so někomu kopoli ip, so zaprajić p, wjazolić ip
Jonas steješe před Marlis a chcyše jej wšo wuznać. Ale jazyk so jemu kopoleše, njemóžeše žanu prawu sadu prajić.
sej nimale jazyk zasukać (něšto prawje wurjekować njemóc)
słowa łamać (wjazolić, na skomolene wašnje wurjekować)

283.

jara
• strašnje, mócnje, žałostnje, njesměrnje, smjerć, zatrašnje, njekrasnje, bojaznje, zboha, njemało, pře wšu měru, dospołnje, nimoměry, přewšo
Sym dźensa hižo cyły dźeń žałostnje lačna.
Sym stajnje smjerćhłódna, hdyž ze šule přińdu.
Přez dobre pohódnoćenje prezentacije sym so njesměrnje wjeseliła.
kaž błudny (intensiwnje)
z połnej paru (intensiwnje)

284.

jasny
• čisty, swětły, přewidny
• derje słyšomny, derje spóznajomny
• zrozumliwy, rozumny, logiski, jednozmyslny
Na matematiske problemy mamy bohudźak zwjetša jednozmyslne wotmołwy.
jasny kaž běły dźeń (swětły)
kaž škleńca jasny (přewidny)

285.

jastwo
• kłóda, arest, chłostarnja
Rubježnik sedźeše tři měsacy w ćěmnej kłódźe, prjedy hač jeho kral k sebi zwoła.

286.

jaty
• chłostanc, zastajenc
Terorisća zawlečechu skupinu turistow a dźeržachu jich jako zastajencow w podzemskej kłódźe.
• sputany, w jastwje sedźeć ip, w kłódźe tčeć ip, chłostanje wotsedźeć p
Zwjazachu jemu ruce na chribjeće a ćěrjachu jeho sputaneho po měsće.
Puta su puta, a byłe tež złote.

287.

jednać ip
• postupować ip
Sym sej přemyslił, kak móhli najlěpje přećiwo pašowarjam awtow postupować.
• z někim wuradźować ip, z někim wikować ip, z někim něšto wuwikować p/ip, něšto wobjednać p/wobjednawać ip, něšto rozjimać p/rozjimować ip
Bjarnat poča z předawarjom wikować, hač njeby přestrjenc tuńšo dóstał, jeli jón hnydom sobu wozmje.
so z někim za blido sydnyć (z někim jednać)

288.

jednory
• lochki, njekomplikowany
• njenapadny, chuduški, prosty
Krawc bydleše dołho sam w chuduškej chěžce na kromje wsy.
Ze swojimi powědančkami a basnjemi chcyše Jan Radyserb-Wjela prosty lud wučić.
→ skromny

289.

jednorje
• prosće, lochce, zlochka, bjez prócy, dźe wot ruki
Přerady šiju ze šijawu. Dźěło dźe mi derje wot ruki, za krótki čas mam přikryw zešity.

290.

jenaki
• samsny, (jedyn a) tón samsny, runje tajki, identiski
Chcu runje tajki kabat měć, kaž ma jón Eliza.
kaž z jednoho jejka/z jednoho hnězda być (měć podobny charakter)
z jednoho drjewa być (měć podobny charakter)
Hołb lěta z hołbjemi.
Runy sej runeho hlada.

291.

jenož
• jeno, jeničce
→ samy

292.

jěć ip/jězdźić ip
• kolesować ip, sankować ip, sněhakować ip, so smykać ip, awto wodźić ip
W zymje so wjesne dźěći na wjesnym haće smykaja.
Móžeš da hižo awto wodźić?
• přijěć p, wotjěć p, něhdźe dojěć p
Jutře w štyrjoch přijědźe wowka.
A hdy wona zaso wotjědźe?
• so přibližić p/bližić ip, přesćahnyć p/přesćahować ip, wotbočić p/wotbočować ip, so do wobchada zarjadować ip, zaspinać p/spinać ip, zaborzdźić p/borzdźić ip, zastać p/zastawać ip
• ridrować ip, tukotać ip
Rěblowany wóz ridruje po pólnym pućiku.
Traktor tukota po polu.
• spěšnje: smalić ip, smudźić ip, palić ip, ćěrić ip
Pětr smali z kolesom po wsy dele.
Měrćin smudźi z awtom po awtodróze.
• pomału: so šmjatać ip
Hdyž so awto přede mnu dale tak šmjata, přińdu zawěsće přepozdźe na dźěło.

293.

jědojty
• škódny, strašny, za žiwjenje strašny, morjacy
Tež za čłowjeka je jěd jědojteje kłokoweje žaby morjacy.

294.

jědź
• hłowna jědź, předjědź, přidawk, přikus, pojědź
Z bifeja móžeš sej wšelake přikusy kaž zeleninu abo běrny wuběrać.
Jako pojědź poručamy truskalcy z waniljowej jušku.
• cyroba, žratwa, pica
Bjez cyroby samo najsylniši woł zahinje.
W zymje maja wjelki ćeže, sej žratwu namakać.
Za moju kóčku kupuju wosebitu picu.

295.

jěchać ip
• kołsać ip, w galopje smalić ip, galop(ěr)ować ip
Što je rjeńšeho, hač so w rańšich zerjach na konju po holi kołsać.

296.

jěsć ip
• so (něčeho) najěsć p, něšto zjěsć p, něšto dojěsć p, so nasyćić p/syćić ip, so posylnić p/posylnjeć ip, něšto k sebi brać ip
Pójće, posylnimy so a potom poběžimy na wjeršk hory!
so do syteje wole najěsć (jěsć, kelkož chceš)
zaječi chlěb jěsć (pomazki, kiž sy rano sobu do šule abo na dźěło wzał, wječor doma jěsć)
• něšto rozkusać p/kusać ip, (něšto) póžrěć p/póžěrać p, (něšto) žwjenkać ip, něšto chmutać ip, něšto mumlić ip
Nježwjenkajće prošu we wučbje žwjenkački.
• posnědać p/snědać ip, powobjedować p/wobjedować ip, poswačić p/swačić ip, powječerjeć p/wječerjeć ip
• słyšomnje jěsć: (něšto) šlapać ip, mlaskać ip, zlaptać p/laptać ip
Prošu začiń při jědźi hubu a přestań mlaskać.
Kóčka laptaše mloko, doniž njebě šklička prózdna.
• sej słodźeć dać p/ip
hubu sej woblizować (něšto wuběrnje słodźi)
sej wšě porsty za něčim woblizować (něšto wuběrnje słodźi)
• wjele/spěšnje jěsć: so do něčeho dać p/ip, so do něčeho walić p/waleć ip, so natykać p, do so tykać ip, so nakormić p/kormić ip
Ručež bě wšo na blidźe, wali so Obeliks do jědźe.
brjuch pasć (wjele jěsć)
• derje jěsć ip, so wokřewić p
• mało jěsć: něšto woptać p/woptawać ip, něšto načeć p, chłóšćić ip, něšto liznyć p/lizać ip, něšto wotlizać ip/wotlikać ip, něšto wulizać ip/wulikać ip
Chcemy nowy twarožk načeć abo najprjedy hižo wočinjeny zjěsć?
Chceš raz wot mojeho malenoweho loda liznyć?
Maći, směm łžicu z ćěstom wotlikać?
A Hanka smě šklu wulizać.
jěsć kaž škórc (mało jěsć)
Z małej łžicu dlěje słodźi.

297.

jimacy
• hnujacy, přeswědčacy, dojimawy
Sonja trěješe sej sylzy. Tajki hnujacy film dołho wjace widźała njeje.
→ hnuć

298.

jónkrótny
• jónkróćny, swojorazny, wosebity
Tuta šunka ma swojorazny słód, dopomina někak na jahodki a hriby.

299.

kabat
• mantl, płašć, kožuch

300.

kać ip/rozkać p so (něčeho dla)
• něšto wobžarować ip, někomu žel być ip
Mi je žel, zo sym tebje skřiwdźił.
Mjenje maš so kać a mjechšo budźeš spać.

301.

kapa
• anorak, kabat, sako